یابن الحسن

گناهی که از کار خیر بهتر است

چرا در روایات گفته اند گناهی که تو را نزد خدا شرمنده سازد از کار خیری که تو را مغرور سازد بهتر است؟ متن حدیث یاد شده چنین است: «سیّئة تسؤک خیر من حسنة تعجبک؛ گناهی که تو را اندوهگین کند نزد خداوند بهتر است از کار نیکی که باعث غرور و خودپسندی تو شود(1)» درتوضیح، این حدیث چند گونه گفته شده است:

الف) وقتی انسان مرتکب رفتار زشتی شد و به دنبال آن غمگین و شرمنده شده، چه بسا همین شرمندگی باعث می شود که دست از آن کار کشیده و به سوی نیکی ها بازگردد؛ ولی وقتی از کار نیک خود دچار اعجاب و غرور شده، باعث می شود که بر خود ببالد و درنتیجه درجا بزند و از قدم های بعدی دست بکشد.

ب) علاوه براین، ما هرچه نیکی کنیم، در برابر نعمت ها و الطاف بیکران الهیف هیچ کاری نکرده ایم. بنابراین زهی زشت و نکوهیده است که با عمل ناچیز خود، دچار غرور و خودپسندی بشویم. کسی که کار زشتی کرده و ناراحت است، به خطای خود اعتراف می کند؛ ولی کسی که دچار غرور است و کار زشت و خطایی مرتکب شود، بدان معترف نمی شود و بدا به حال چنین افرادی.

ج) حضرت علی علیه السلام درصدد ترویج خطاها و زشتی ها نیستند، بلکه با این تعبیر درصددند که زشتی غرور و اعجاب را برملا سازند. درفرازی از پندهای نورانی و راه گشای پیامبر اکرم (ص) به اباذر آمده: «ای ابوذر! مردی کارنیک انجام می دهد و با اعتماد برآن، گناهانی مرتکب می شود و در برابر کردار نیک خود گناه را سهل می انگارد، چنین کسی هنگامی که نزد خداوند می رود بر او خشم می گیرد. در برابر، مردی گناهی مرتکب می شود ولی از عقوبت آن هراسان است؛ چنین کسی درقیامت آسوده خاطر است(2)». هیچ کس نمی تواند به قبولی اعمال خود مطمئن شود، چرا که این اطمینان، سبب غرور شده، تا جایی که ممکن است به ارتکاب گناهان صغیره بینجامد، به این بهانه که این گناهان کوچک در برابر اعمال نیکی که انجام داده ناچیز است! غافل از این که: اولاً: از کجا معلوم کارهای خویش پذیرفته شده باشد؟ ثانیاً: بی توجهی و اصرار بر گناهان صغیره خود از گناهان بزرگ است. بنابراین کسانی که درسایه اعمال نیک خویش احساس امنیت کرده و با اعتماد برآن، بعضی از گناهان دیگر را مهم نپندارند، از غضب باری تعالی برخوردار می شوند. در برابر این گروه، عده ای نیز پس از انجام گناه، ترسان و مضطرب و نگرانند. این دسته اگرچه همت بالایی هم برانجام برخی عبادت ها نداشته باشند، ولی به جهت بیم و ترس ازگناه، در قیامت از عذاب الهی نجات یافته اند. با این توضیحات، می توان به اهمیت حالت های قبلی افراد پی برد که چه اندازه ترس از گناه کارساز، و در برابر، عجب و غرور نسبت به کارهای نیک، نیز قهر پروردگار را به دنبال دارد. پس باید هیچ گناهی را کوچک نشماریم و همواره تلاشمان بر حفظ حالت خوف و خشیت از خداوند باشد تا گرفتار غرور و فریب شیطان نشویم. لینک مرتبط و جالب: گناهی که بهتر از عبادت است!!

 پی نوشت: (1). نهج البلاغه، قصار46. (2). مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج74، چاپ بیروت.